Franchise(Franchising) Sözleşmesi

Bir Franchise Sözleşmesi, franchise verenin franchise alana ücret veya başka bir edim karşılığında sistem ve/veya markanın kullanım iznini verdiğinin kanıtıdır. Franchise Sözleşmeleri özellikleri kanunda ‘kendine özgü’ şekilde sayılmış olmasına rağmen içerisinde hukuken tanınmış bir çok sözleşme tipinin özelliklerini barındırır. Örneğin Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu kapsamında bu sözleşmelere özgü hükümler yorum yolu ile franchise sözleşmelerinde uygulama alanı bulur. bunların yanı sıra franchise sözleşmeleri diğer tüm sözleşmelerin tabi olduğu genel kurallar çerçevesinde değerlendirilir.

YARGITAY ise, franchise sözleşmelerine ilişkin tanımında şu ifadeleri kullanmıştır:

“Franchising, bir ürün veya hizmetin imtiyaz hakkına sahip tarafın belirli bir süre şart ve sınırlamalar dahilinde işin yönetim ve organizasyonuna ilişkin bilgi ve destek sağlamak suretiyle imtiyaz hakkına konu ticari işleri yürütmek üzere ikinci tarafa verdiği imtiyazdan doğan uzun dönemli ve sürekli bir iş ilişkileri bütünü olup, birbirinden bağımsız iki taraf arasında meydana getirilen sözleşmesel ilişkidir.”

REKABET KURUMU ise ‘Franchise Anlaşmaları’ başlığı altında yatığı açıklamada:

“Franchise anlaşmaları, malların ve hizmetlerin dağıtımında kullanılacak olan, özellikle marka, işaret gibi fikri haklarla ve know-how lisanslarına ek olarak franchise veren genellikle sözleşme süresinde franchise alana ticari ve teknik yardım sağlar. Lisanslar ve yardımlar franchise paketinde iş metodunu tamamlayıcı parçalardır. Bu unsurlar karşılığında franchise alan tarafından franchise verene bir franchise ücreti ödenir. Franchising, franchise verenin sınırlı bir yatırımla sınırlı bir yatırımla ürünleri için yeknesak bir dağıtım ağı kurmasını mümkün kılar. İş metodu ile ilgili hükümlere ek olarak franchise anlaşmaları genellikle dağıtılan ürünle ilgili olarak özellikle seçici dağıtım ve/veya rekabet etmeme ve/veya münhasır dağıtım veya bunların daha zayıf formlarıyla ilgili çeşitli dikey sınırlamaların bileşimlerini de içerir.”

Franchise (Franchising) Sözleşmesinin Temel Hükümleri

-Franchise veren tarafından verilen eğitim ve/veya sürekli destek,

-Atanan Bölge,

-Franchise Sözleşmesinin Süresi,

-Franchise Ücreti ve Toplam Beklenen Yatırım,

-Ticari Marka, Patent ve Tabela Kullanımı,

-Ödeyeceğiniz telif ve diğer ücretler,

-Reklam,

-Çalışma Protokolü.

Franchise (Franchising) Sözleşmesi’nin Hukuki Niteliği

1.Franchise Sözleşmesinin İsimsiz Sözleşme Olması

Geçerlilik şartları herhangi bir yasayla düzenlenmemiş olan sözleşmeler isimsiz sözleşmelerdir. Frachise Sözleşmesi de Borçlar Kanunu’nda ya da herhangi bir özel veya genel kanunda tanımı ve/veya unsurları itibariyle düzenlenmediğinden isimsiz sözleşmedir.  İsimsiz sözleşme bakımından fikir birliği olsa da, doktrinde Franchise Sözleşmeleri için kendine özgü sözleşme ve karma sözleşmeler oldukları yönünde iki farklı görüş mevcuttur. Franchise Sözleşmelerinin kendine özgü sözleşmeler olduğu yönündeki görüş, kendine özgü sözleşmelerin kanunda düzenlenmiş olan sözleşme tiplerinden herhangi birinde yer almayan unsurları kısmen veya tamamen bünyesinde bulunduruyor olmasına dayanırken, karma sözleşmelerden olduğuna dair görüş, karma sözleşmelerden bahsedebilmek için o sözleşmenin kanunda düzenlenmiş en az bir sözleşmeden unsurlar barındırıyor olması germesidir ki franchise sözleşmesi bu özelliklere de sahiptir.

4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanunun 4. Maddesi hükümlerine göre yürürlüğe sokulan 1998/7 Sayılı Franchise Anlaşmalarına İlişkin Grup Muhalefet Tebliği hukukumuzda franchise sözleşmeleri hakkında bilgi edinebildiğimiz normatif kaynaklardır. Söz konusu tebliğde Franchise Sistemi, Franchise Sözleşmeleri, Franchise Sözleşmesinin taraflarının hak ve yükümlülükleri ile Rekabet Hukuku ve Fikri Mülkiyet Hukuku açısından franchise sözleşmelerinin unsurlarına yer verilmiştir. Bu tebliğ sayesinde, Franchise Sözleşmeleri hukuk sistemimizce tanınmış, atipik, karma ve çerçeve sözleşme niteliği taşır hale gelmişlerdir.

Sonuç olarak, Franchising sözleşmesine ilgili konuyla uygun olduğu sürece diğer sözleşme hükümlerinin kıyasen uygulanabileceği söylenebilir. Örneğin: acentelik, velayet, adi şirket ve bazı hallerde hizmet sözleşmelerinin kıyasen uygulanma alanı bulması mümkündür.

2.Franchise Sözleşmesinin Çerçeve Sözleşme Olması

Çerçeve Sözleşme, ileride aynı türden sözleşme kurmaya niyetli olan kişilerin, sözleşmenin kuruluşu esnasında ayrıca kararlaştırılmasına gerek kalmaksızın belirli şartları kısmen ya da tamamen sözleşmede yer alması konusunda yapılan ilk sözleşmede mutabık kaldıkları sözleşmelerdir.

Franchise sözleşmesinde de sözleşmeye konu olan mal ve/veya hizmetlerin sürümünde yapılacak iş birliğini amaçlayan temel hak ve yükümlülükler yalnızca genel hatlarıyla düzenlenir, ayrıntıya girilmez. Yalnızca genel hatlarıyla düzenlenen bu çerçeve sözleşme ileride işletme donanımı adına ham maddelerin temini, malların teslimi, eğitim esaslarının belirlenmesi, tanıtım, destekleme gibi konularda hazırlanacak tamamlayıcı sözleşmelere bir temel teşkil eder.

Münferit sözleşmeler, çerçeve sözleşmenin taraflarından biri ile üçüncü kişiler arasında yapılabileceği gibi tümüyle üçüncü kişiler arasında yapılması da mümkündür yani münferit sözleşmelerin franchising sözleşmesinin tarafları arasında yapılma zorunluluğu yoktur.

3.Franchise Sözleşmesini Sürekli Borç İlişkisi Doğuran Sözleşme Olması

Sürekli borç doğuran ilişkileri, tarafların menfaatlerinin süreye yayıldığı ilişkiler olarak tanımlayabilir ve franchise sözleşmelerini de bu gruba dahil edebiliriz. Franchaise verenin franchise alana sürekli yardım etme, sınai ve mülki haklarını kullandırma, asli edimde ve tavsiyede bulunma yükümlülüğü sözleşme boyunca süreklilik gösterdiği gibi, franchise alanın sürümü arttırma yükümlülüğü de sözleşme süresince devam eden sürekli edim yükümlülüğüdür. Tarafların süreklilik gösteren edimlerinin ifası, tüm sözleşme süresince durmadan devam ettiği için franchise sözleşmesi sürekli borç doğuran bir sözleşmedir. Sözleşme dilenen şekilde ve dilenen süre zarfı için yapılabilir.

Franchise sözleşmesinin fesihle sona ermesi ,sürekli borç doğuran sözleşme olması dolayısıyla, yalnızca geleceğe yönelik etki doğurmaktadır.

4.Franchise Sözleşmesinin Karşılıklı Borç Doğuran Sözleşme Olma Niteliği

Karşılıklı sözleşmeler (karşılıklı borç yükleyen sözleşmeler), iki tarafın da bir edimi ifayı, yani sözleşmede kararlaştırılan yükümlülüklerin yerine getirilmesini üstlendiği sözleşmelerdir. Franchise sözleşmesi de karşılıklı borç doğuran sözleşmeler arasında yer alır çünkü bu sözleşmelerde franchise alan ile verenin borçları aynı zamanda diğer tarafın ediminin karşılığını oluşturmaktadır.

Franchise verenin kendisine ait franchise sistemini franchise alana kullandırma ve onu gerekli konularda destekleme yükümlülüğüne karşılık, franchise alanın franchise verenin mal veya hizmet sürümünü kendi namına yürütme ve franchise verene belli bir bedel ödeme yükümlülüğü gelmektedir.