COVİD-19 SALGINI VE SÜRELERİN DURDURULMASININ İSTİSNALARI

Covid-19 salgını ve sürelerin durdurulmasının istisnaları bulunmakta olup bazı süreler bu kararın dışında bırakılmıştır. Durdurulan sürelere ilişkin detayları sürelerin durdurulması ve covid-19 salgını başlıklı yazımızda paylaşmıştık. İşbu incelememizde ise istisnaları kapsayan ve durdurulmayan süreleri inceleyeceğiz.

Tüm dünyayı etkisi altına alan covid-19 salgını nedeniyle sürelerin durdurulması kararında kapsam dışı haller bulunması ilk bakışta adil yargılanma ilkesine aykırı gibi görünse de ayrım yapılmaksızın alınan bir durdurma kararı birçok vatandaşın hak kaybını önlerken, diğer yandan hak kaybına da sebebiyet verebilir. Kanun koyucu bu ihtimali düşünüp, durdurulmasında sakınca gördüğü süreleri kapsam dışında bırakarak kanaatimizce yerinde bir karar almıştır. Buna göre kanun kapsamı dışında bırakılan süreler ve bu düzenlemelere ilişkin görüşlerimizi paylaşmaktayız.

1- Suç ve ceza, kabahat ve idari yaptırım ile disiplin hapsi ve tazyik hapsi için kanunlarda düzenlenen zamanaşımı süreleri istisnadır.

TCK’da düzenlenen suç ve cezalara ilişkin zamanaşımı sürelerinin dolması verilen adli para cezası ya da mahkumiyet hükmünün kesinleşmesinden itibaren belli bir sürenin geçmesiyle hükmün infaz edilememesi sonucunu doğurur. Kabahat, Kabahatler Kanunu’nda karşılığında idari yaptırım uygulanması öngörülen haksızlık demektir; karşılığına idari yaptırım uygulanır. İdari yaptırımlar; idari para cezasını ve idari tedbirleri kapsar. Disiplin hapsi bir düzeni korumak için yaptırım altına alınan fiilin işlenmesi sonucunda verilir. Örneğin tanıklıktan çekinme hakkı olmayan bir kişinin tanıklık yapmak istememesi veya ihtiyati tedbir kararına aykırı davranması durumunda kişiye disiplin hapsi uygulanabilir. Tazyik hapsi disiplin hapsine benzemektedir. Örneğin nafaka ödeme yükümlülüğü bulunan bir kişi, ödemediği takdirde tazyik hapsine çarptırılabilir fakat nafakayı öderse, hapis cezası o anda sona erer ve kişi özgürlüğüne kavuşur. Tazyik hapsi daha çok İcra İflas Kanunu uyarınca doğabilecek aykırılıklar için düzenlenmiştir.

Yukarıda içerikleri hakkında bilgi verilen suç ve ceza, kabahat ve idari yaptırım, disiplin hapsi ile tazyik hapsi öngörülen durumlarda zamanaşımı işlemeye devam etmektedir. Bu durumlar 7226 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun Kapsamı dışında bırakılmıştır.

2- 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda düzenlenen koruma tedbirlerine ilişkin süreler sürelerin durdurulması kararının istisnalarındandır.

Koruma tedbirleri, kesinleşen bir mahkeme hükmü olmaksızın kişinin temel hak ve özgürlüklerine ilişkin kısıtlama yapılabilmesini sağlayan tedbirlerdir. Ceza Muhakemesi Kanunu kapsamında düzenlenen koruma tedbirleri yakalama ve gözaltı, tutuklama, adli kontrol, arama ve el koyma, telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi, gizli soruşturmacı ve teknik araçlarla izleme olarak sayılabilir. Bu tedbirlere ilişkin karar alınması, alınan kararın uygulanması, uygulanmakta olan kararın uzatılması gibi her tedbir için farklı olarak düzenlenen süreler mevcuttur. Koruma tedbirleriyle ilgili sürelere örnek verilecek olursa; teknik araçlarla izleme kararı en çok üç hafta için verilebilir, bu süre bir haftalık periyotlarla en çok dört kez uzatılabilir. Soruşturma ve kovuşturmaların suçla mücadelenin etkin ve fakat insan haklarına saygılı şekilde devam edebilmesi adına bu süreler 7226 Sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun kapsamı dışında bırakılmıştır.

3- 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununda düzenlenen ihtiyati tedbiri tamamlayan işlemlere ilişkin süreler sürelerin durdurulması kararının istisnalarındandır.

İhtiyati tedbir bir uyuşmazlığa ilişkin mevcut durumda meydana gelebilecek bir değişme nedeniyle hakkın elde edilmesinin önemli ölçüde zorlaşacağından ya da tamamen imkânsız hâle geleceğinden veya gecikme sebebiyle bir sakıncanın yahut ciddi bir zararın doğacağından endişe edilmesi hâllerinde verilen ve geçici koruma sağlayan bir karardır. İhtiyati tedbir, uyuşmazlığa ilişkin dava açılmadan önce de mahkemeden talep edilebilir. İhtiyati tedbir istenen uyuşmazlığa ilişkin dava açmak, ihtiyati tedbiri tamamlayan işlemdir. Dava açılmadan önce ihtiyati tedbir kararı alınmış ve uygulamaya koyulmuşsa, artık iki hafta içinde uyuşmazlığa ilişkin dava açılmalıdır. Dava iki haftalık süre içinde açılmazsa, ihtiyati tedbir kararı kendiliğinden kalkar. 7226 Sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun bu süreyi kapsam dışında bırakmaktadır. Tabiri caizse, ihtiyati tedbir kararı alınmışsa dava açma süresi kanunda belirtilen 15.06.2020 tarihine ertelenmeyecek, karardan itibaren iki haftalık dava açma süresi uygulanmaya devam edecektir.

4- Nafaka alacaklarına ilişkin icra takipleri sürelerin durdurulması kararının istisnalarındandır.

Nafaka, mahkeme eliyle yükümlüsü ve alacaklısı belirlenen; nafaka alacaklısının ihtiyaçlarını karşılaması için nafaka yükümlüsü tarafından yapılan ekonomik katkıdır. Nafaka türleri boşanma davası süresince istenebilen tedbir nafakası, eşler boşandıktan sonra ekonomik zorluğa düşecek tarafın isteyebileceği yoksulluk nafakası, eşlerin ortak çocuğu varsa çocuğu velayetinde bulundurmayan tarafın çocuğun giderlerine katılmasını sağlayan iştirak nafakası ve yardım edilmediği takdirde zor duruma düşebilecek alt/üst soy ya da kardeşe yapılan yardım nafakası olarak sıralanabilir. 2004 sayılı İcra İflas Kanunu kapsamında, nafaka alacakları için ilamlı icra takibi yapılmaktadır. Bu sayede nafakaya hükmeden mahkeme ilamı kullanılarak nafaka ödenmediğinde icra ceza davası açmak suretiyle nafakanın hak eden tarafa ödenmesi sağlanmaktadır. 7226 Sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, nafaka alacaklarına ilişkin icra takiplerini kapsam dışında bırakarak takiplerin devamını sağlamıştır.

Covid-19 salgın döneminde, hastalığın yayılmasını önlemek maksadıyla hukuki birçok sürenin durdurulmasına karar verilmiş olsa da bazı belli başlı süreler devam etmektedir. Başta uygulayıcıların ve konu ile ilgili olanların gözden kaçırmaması gereken covid-19 salgını ve sürelerin durdurulmasının istisnaları ile ilgili yazımızın faydalı olması dileğiyle.